| |
A
|
|
 |
ai |
dosłownie harmonizowanie, łączenie, jednoczenie; |
|
ai-hanmi |
pozycja zgodna – układ, w którym ćwiczący stoją w tej samej pozycji (por. gyaku-hanmi) |
|
aiki-otoshi |
|
|
aiki |
dosłownie harmonijne oddziaływanie (zjednoczenie) ki; według kosmologii aikido, wszystkie rzeczy we wszechświecie powstają dzięki oddziaływaniu pozytywnego i negatywnego ki; celem treningu aikido jest poszukiwanie harmonii własnego ki z ki partnera i ki wszechświata |
|
aikido |
dosłownie droga harmonii; nazwę tę, po wielu latach głębokich studiów różnych szkół sztuk walki, przyjął twórca aikido dla określenia swojego unikalnego systemu (por. ai, ki, do) |
|
aikikai |
|
|
aiki-taiso |
podstawowe ćwiczenia w aikido; rozgrzewka; ćwiczenia wprowadzające |
|
arigato |
dziękuję (por. domo arigato) |
|
ashi |
stopa, noga |
|
ashi-sabaki |
ćwiczenia przemieszczeń, obejmują: ayumi-ashi, okuri-ashi, tsugi-ashi (por. tai-sabaki) |
|
atemi |
we wrażliwe miejsce – w aikido ma na celu rozproszenie uwagi przeciwnika |
|
ayumi-ashi |
krok przestawny |
| |
B
|
|
|
bokken |
drewniana imitacja miecza japońskiego używana w celach treningowych (por. bokuto, jo, tanto) |
|
bokuto |
drewniany miecz |
|
bu |
dosłownie silny, waleczny, odważny, ale również dotyczący spraw wojennych; w aikido sens tego słowa jest rozumiany jako dzielność i odwaga, a nie rywalizacja, czy współzawodnictwo; oryginanie znaczenie bu to: powstrzymać krzyżujące się (walczące) ze sobą włócznie |
|
budo |
dosłownie drogi walki; ogólne określenie japońskich sztuk walki, które rozwinęły się ze sztuk wojennych (bujutsu) np. judo, kendo |
| |
bujutsu |
dosłownie sztuki wojenne |
|
bushi |
wojownik, samuraj |
|
bushido |
honorowy kodeks regulujący życie samuraja |
| |
C
|
|
|
chu |
środek |
|
chudan |
poziom środkowy – od pasa do barków (pojęcie używane do określenia wysokości ataku) (por. gedan, jodan) |
| |
D
|
|
|
dan |
poziom, stopień mistrzowski (por. yudansha, kyu) |
|
do |
dosłownie droga; metoda, sposób wewnętrznego doskonalenia się; w Japonii sztuki zajmujące się rozwojem duchowym i fizycznym adeptów (nie tylko sztuki walki) utożsamiane są z do |
|
dojo |
miejsce, w którym trenuje się sztuki walki (szkoła), dosłownie: „miejsce drogi” – miejsce, gdzie poszukuje się do |
|
dojo cho |
|
|
domo |
bardzo |
|
domo arigato |
dziękuję bardzo (przyjmuje również formy: domo arigato gozaimas oraz domo arigato godzaimaśta) |
|
doshu |
dosłownie mistrz drogi; tytuł lidera aikido; zgodnie z tradycją japońską, jest to tytuł dziedziczny; obecnie przysługuje on Moriteru Ueshiba – wnuk twórcy aikido |
|
dozo |
|
| |
E
|
|
|
eri |
kołnierz |
|
eri-tori |
atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) kołnierza partnera |
| |
F
|
|
|
funakogi-undo |
dosłownie ruch wiosłowania; termin pochodzący od ame-no tori fune, co można przetłumaczyć, jako niebiańska uskrzydlona łódź; pojęcie związane z mitologią japońską oznaczające łódź, którą posługiwał się duch gromu spływający z nieba na Ziemię; funakogi undo wywodzi się z ezoterycznych praktyk shinto mających na celu zjednoczenie ciała i umysłu, które twórca aikido wprowadził do swojego systemu; obecnie funakogi undo to jedno z ćwiczeń wprowadzających (aiki-taiso) służące do poprawienia pracy bioder, wypracowania mocnej, stabilnej postawy oraz do koordynacji oddychania z pracą ciała |
| |
G
|
|
|
gaeshi |
|
|
gaku |
tradycyjny element wystroju dojo – japońska kaligrafia z nazwą szkoły, mottem lub myślą filozoficzną zawieszana na ścianie w centralnym miejscu sali ćwiczeń, na przeciwko miejsca honorowego (kamiza) |
|
gedan |
poziom niski – od pasa w dół (pojęcie używane do określenia wysokości ataku) |
|
gi |
ubranie, strój (por. keikogi) |
|
go |
pięć |
|
gokyo |
piąta forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, nikyo, sankyo, yonkyo) |
|
gyaku |
odwrotny |
|
gyaku-hanmi |
postawa odwrotna – układ, w którym partnerzy stoją w odwrotnych pozycjach (por. ai-hanmi) |
| |
H
|
|
|
hachi |
osiem |
|
hai |
tak |
|
hajime |
zaczynać! naprzód! |
|
hakama |
tradycyjne spodnie samurajów, noszone przez mistrzów aikido |
|
hanmi |
postawa, pozycja |
|
hanmi-handachi |
pozycja „siedząco-stojąca”, ćwiczenia, w których broniący się siedzi, a atakujący stoi |
|
happo |
osiem kierunków (por. shiho) |
| |
happo-giri |
|
|
hara |
brzuch, centrum, miejsce, w którym skupia się energia witalna człowieka |
|
hidari |
lewy, lewostronny (por. migi) |
|
hidari-kamae |
postawa, w której lewa noga wysunięta jest do przodu (por. migi-kamae) |
|
hiji |
łokieć |
|
hiji-tori |
trzymanie za łokcie (za rękawy w okolicach łokcia) |
|
Hombu Dojo |
główna kwatera, centrum treningowe w Tokio (zob. Hombu Dojo) |
| |
I
|
|
| |
iaido |
japońska sztuka walki mieczem (dobywania miecza) |
|
ich |
jeden |
|
iie |
nie |
|
ikkyo |
pierwsza forma podstawowych technik unieruchomień (por. nikyo, sankyo, yonkyo, gokyo, lub też ikkyo) |
|
irimi |
podstawowe wejście, ruch do przodu, wejście w partnera |
|
irimi-nage |
rzut, w którym wykorzystuje się wejście irimi tzw. „dwudziestoletnia technika” (por. irimi nage) |
| |
J
|
|
|
jiu |
dziesięć |
|
jiu-waza |
tori wykonuje dowolne techniki |
|
jo |
drewniany kij |
|
jo-dori |
techniki obrony przed atakiem jo (techniki odbierania jo) |
|
jodan |
poziom wysoki – powyżej barków (pojęcie używane do określenia wysokości ataku) |
|
judo |
|
| |
ju-jitsu |
|
|
juji-garami |
rzut przez skrzyżowanie rąk (por. juji garami) |
| |
K
|
|
|
kaeshi |
|
|
kaiten |
okrągły |
|
kaiten-nage |
rzut obrotowy (por. uchi kaiten nage) |
| |
kakari-geiko |
tori jest atakowany przez kilku uke, nadchodzących kolejno z jednego kierunku |
|
kamae |
postawa |
|
kamiza |
miejsce honorowe, czyli miejsce, w którym siada nauczyciel na początku i na końcu treningu (por. shimoza) |
|
kata |
dosłownie forma; termin używany głównie w tradycyjnych sztukach walki, tzn. tych, w których nie występuje rywalizacja sportowa; w odróżnieniu od sportu, gdzie głównym celem treningu jest osiągnięcie poziomu, który pozwoli odnieść zwycięstwo w zawodach, adepci tradycyjnych sztuk walki, ćwicząc formy ustalone przez twórcę danej sztuki dążą raczej do harmonijnego rozwoju ciała i umysłu |
|
kata |
ramię |
|
kata-dori |
atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) za rękaw kimona (ramię, bark) |
|
katana |
miecz |
|
katate |
jedna ręka |
|
katate-dori |
atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) przedramienia przeciwnika |
|
katame-waza |
techniki unieruchomień (por. nage-waza, osae-waza) |
|
katsu |
technika przywracania przytomności po urazach |
|
keiko |
|
|
keikogi |
strój treningowy używany w sztukach walki |
|
ken |
|
|
kendo |
|
|
ki |
energia duchowa; koncepcja przenikającej cały wszechświat energii ki jest istotnym aspektem kultury orientalnej – filozofii, medycyny, sztuki; pojęcie ki jest nieprzetłumaczalne na żaden zachodni język, a jego znaczenie można w pełni zrozumieć tylko poprzez własne, indywidualne doświadczenie |
|
kiai |
dosłownie nastrój, usposobienie, charakter, również okrzyk; w sztukach walki kiai na płaszczyźnie fizycznej oznacza przenikliwy okrzyk wydobywający się z głębi ciała (z brzucha – hara); na płaszczyźnie duchowej oznacza emanowanie energii witalnej |
|
kihon |
podstawowy, bazowy |
|
kihon-waza |
techniki wykonywane w sposób podstawowy, bazowy |
| |
kiri |
ostrze |
| |
kiri-otoshi |
|
|
kohai |
młodszy kolega (por. sempai) |
|
koho |
do tyłu |
|
koho-kaiten-ukemi |
przetoczenie do tyłu – nazwa stosowana zamiennie z ushiro-ukemi (por. zenpo-kaiten-ukemi) |
|
kokoro |
|
|
kokyu |
oddech, siła oddechu |
|
kokyu-ho |
„ćwiczenie oddechu”, ćwiczenie wykonywane w pozycji stojącej lub siedzącej, polegające na dojściu do centrum partnera, poznawaniu pracy jego ciała przy jednoczesnej pracy nad własnym oddechem |
|
kokyu-nage |
„rzut oddechem” (por. kokyu nage) |
|
konnichiwa |
dzień dobry |
|
koshi |
biodro |
|
koshi-nage |
rzut przez biodro (por. koshi nage) |
|
kote |
nadgarstek (dosłownie: mała ręka) |
|
kote-gaeshi |
rzut wykonywany poprzez wykręcenie nadgarstka (por. kote gaeshi) |
|
kubi |
szyja |
|
kubishime |
atak polegający na duszeniu przeciwnika |
|
kumi-jo |
forma ćwiczeń, w której obaj partnerzy wyposażeni są w jo |
|
kumi-tachi |
forma ćwiczeń, w której obaj partnerzy wyposażeni są w bokken |
|
kyu |
dziewięć |
|
kyu |
stopień uczniowski (por. mudansha, dan) |
| |
kyudo |
|
| |
M
|
|
|
ma-ai |
dystans |
|
mae |
przód |
| |
mae-geri |
atak polegający na prostym kopnięciu przeciwnika |
|
mae-ukemi |
pad, przetoczenie do przodu (por. ushiro-ukemi) |
|
mawashi |
|
|
men |
głowa |
|
men-uchi |
cięcie proste z góry w głowę |
|
migi |
prawy, prawostronny (por. hidari) |
|
migi-kamae |
postawa, w której prawa noga wysunięta jest do przodu (por. hidari-kamae) |
|
misogi |
dosłowie obrzęd oczyszczenia; oczyszczenie lub ablucja dokonywane zwykle w wodzie morskiej lub pod górskim wodospadem są dla Japończyków formą religijnej ekspiacji za określone czyny, wydarzenia, w których się brało udział; twórca aikido uważał, że wszystkie techniki aikido są formą misogi (oczyszczenia) |
|
mokuso |
medytować |
|
morote |
|
|
morote-tori |
atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) oburącz przedramienia partnera |
|
mudansha |
uczeń posiadający stopień uczniowski – kyu (por. yudansha) |
|
mune |
pierś, tors, korpus |
|
mune-dori |
uchwyt za przód kimona |
| |
N
|
|
|
nage |
rzut, osoba wykonująca rzut lub inną technikę – nazwa używana zamiennie z tori (por. uke) |
|
nage-waza |
techniki rzutów (por. katame-waza, osae-waza) |
|
ne-waza |
techniki w parterze |
|
ni |
dwa |
|
nikyo |
druga forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, sankyo, yonkyo, gokyo, lub też nikyo) |
|
Nippon |
Japonia |
| |
O
|
|
|
o |
wielki |
|
O’sensei |
Wielki Nauczyciel – tytuł Morihei Ueshiba – twórcy aikido (zob. O’Sensei) |
|
obi |
pas |
|
omote |
ruch do wewnątrz (por. ura) |
|
omote-waza |
ogólna nazwa wersji technik wykorzystujących wejście przed centrum przeciwnika (por. ura-waza) |
| |
omoto-kyo |
dosłownie nauka wielkiej podstawy; sekta shintoistyczna (por. shinto) założona w Japonii pod koniec XIX w przez Nao Deguchi i Onisaburo Deguchi; uważa się, że współpraca założyciela aikido i Onisaburo w latach 1920-35 dała początek stworzeniu filozofii aikido |
|
onegae-shimasu |
dosłownie: proszę mnie nauczyć – formuła wypowiadana na początku treningu, a także w trakcie przed rozpoczęciem ćwiczenia |
|
osae |
naciskać, dźwignia |
|
osae-waza |
techniki dźwigni (por. katame-waza, nage-waza) |
|
otagai-ni-rei |
ukłon wzajemny pomiędzy partnerami |
|
otoshi |
|
| |
R
|
|
|
randori |
|
|
rei |
ukłon |
|
ritsu-rei |
ukłon w pozycji stojącej (por. za-rei) |
|
roku |
sześć |
|
ryo-kata-dori |
atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) dwoma rękoma za ramiona przeciwnika |
|
ryote |
dwie ręce |
|
ryote-dori |
atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) dwoma rękoma za dwie ręce przeciwnika |
|
ryu |
szkoła |
| |
S
|
|
| |
sabaki |
… (por. ashi-sabaki, tai-sabaki) |
|
samurai |
samuraj |
|
san |
trzy |
|
sankyo |
trzecia forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, nikyo, yonkyo, gokyo) |
| |
sayonara |
do widzenia |
|
seiza |
siad japoński |
|
sempai |
uczeń starszy stopniem (por. kohai) |
|
sensei |
nauczyciel (sztuki walki) |
|
shi |
cztery |
|
shichi |
siedem |
|
shidoin |
instruktor – formalny tytuł |
|
shihan |
mistrz – formalny tytuł |
|
shiho |
cztery kierunki (por. happo) |
| |
shiho-giri |
|
|
shiho-nage |
rzut w czterech kierunkach (por. shiho nage) |
|
shikko |
sposób przemieszczania się w pozycji klęcznej |
|
shime |
|
|
shimoza |
miejsce na macie (tatami), gdzie siadają ćwiczący (por. kamiza) |
| |
shinto |
|
|
shodan |
pierwszy dan |
|
shomen |
|
|
shomen-uchi |
cięcie proste z góry na głowę przeciwnika |
|
sokumen |
|
|
soto |
zewnętrzna strona, na zewnątrz (por. uchi) |
|
soto-kaiten |
ruch na zewnątrz (por. uchi-kaiten) |
|
soto-kaiten-nage |
|
|
suburi |
indywidualne techniki ćwiczeń przyużcyiu bokken i jo (por. kata) |
|
sumi-otoshi |
|
| |
suri-ashi |
|
|
suwari-waza |
techniki wykonywane w pozycji siedzącej lub klęczącej (por. hanmi-handachi-waza, tachi-waza) |
| |
T
|
|
|
tachi |
stojąc, w pozycji stojącej |
|
tachi-dori |
techniki obrony przed napastnikiem uzbrojonym w miecz (techniki odbierania miecza) |
|
tachi-waza |
techniki wykonywane w pozycji stojącej (por. hanmi-handachi-waza, suwari-waza) |
|
tai-jutsu |
techniki walki wręcz (bez użycia broni) |
|
tai-sabaki |
ćwiczenia zwrotów i obrotów ciała, obejmuje tenkan, irimi-tenkan, ikkyo-undo, shiho-undo (por. ashi-sabaki) |
|
tanto |
drewniana imitacja noża (por. bokken, jo) |
|
tanto-dori |
techniki obrony przed napastnikiem uzbrojonym w nóż (techniki odbierania noża) |
|
tatami |
mata |
|
te |
ręka |
|
tegetana |
dosł. „ręka-miecz” |
|
tekubi |
nadgarstek |
|
ten-chi-nage |
rzut „niebo-ziemia” (por. tenchi nage) |
|
tenkan |
obrót, zejście z linii ataku poprzez obrót |
| |
tori |
partner wykonujący techikę obronną (por. uke) |
| |
tsugi-ashi |
krok dostawny |
|
tsuki |
uderzenie proste |
| |
U
|
|
|
uchi |
|
|
uchi |
|
|
uchi-kaiten |
|
|
uchi-kaiten-nage |
rzut obrotowy wykorzystujący ruch do wewnątrz, przejście pod ramieniem partnera (por. uchi kaiten nage) |
|
uchi-deshi |
uczeń mieszkający razem ze swoim nauczycielem |
|
ude |
przedramię |
| |
ude-kime-nage |
rzut wykorzystujący dzwignię na staw łokciowy |
|
Ueshiba |
(zob. O’Sensei) |
|
uke |
partner atakujący, na którym wykonuje się technikę obronną (por. tori) |
|
ukemi |
obrona, pad, przewrót |
|
ukemi-waza |
techniki padów i przewrotów |
|
undo |
|
|
ura |
odwrotnie, do tyłu (por. omote) |
|
ura-waza |
|
|
ushiro |
tył, z tyłu, do tyłu |
|
ushiro-kubishime |
atak z tyłu z duszeniem |
|
ushiro-ryote-dori |
uchwyt z tyłu, obiema rękami za obie ręce |
|
ushiro-ukemi |
przetoczenie do tyłu, pad do tyłu (por. mae-ukemi) |
|
ushiro-waza |
techniki obrony przed atakiem z tyłu |
| |
W
|
|
|
waza |
techniki |
| |
Y
|
|
|
yame |
stop! |
|
yoko |
bok, w bok, w kierunku bocznym |
|
yoko-men |
|
|
yoko-men-uchi |
atak z góry, okrężny, na głowę (skroń) lub szyję |
|
yonkyo |
czwarta forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, nikyo, sankyo, gokyo, lub też yonkyo) |
|
yudansha |
uczeń posiadający stopień mistrzowski – dan (por. mudansha) |
| |
Z
|
|
|
zagi |
siedząc, w pozycji siedzącej |
|
zanshin |
pozostawanie w stanie czujnej gotowości |
|
za-rei |
ukłon w pozycji siedzącej (por. ritsu-rei) |
|
zazen |
pozycja medytacyjna – siad w pozycji lotosu lub siad klęczny na piętach |
|
zenpo |
do przodu |
|
zenpo-kaiten-ukemi |
przetoczenie do przodu – nazwa stosowania zamiennie z mae-ukemi (por. koho-kaiten-ukemi) |
|
zori |
japońskie klapki |
|
zubon |
spodnie do kimona |
| |
zuki |
patrz. tsuki |
